Co mówi mózg o naszych decyzjach?

Racjonalne, przemyślane, rozsądne, a może pośpieszne i nieprzemyślane – decyzje. Co wpływa na to, w jaki sposób dokonujemy wyborów? Badania nad mózgiem przeprowadzone przez psychologów z Uniwersytetu SWPS pokazały, jak radzi sobie on z naszymi decyzjami, dzięki czemu można przewidzieć, kiedy nasze wybory będą zgodne z normami racjonalności, a kiedy nie.

Proces podejmowania decyzji opiera się na szukaniu i użyciu zazwyczaj kilku, kilkunastu różnych wskazówek decyzyjnych. Badania przeprowadzone przez dra Szymona Wicharego, psychologa z Uniwersytetu SWPS pokazują, że różnimy się między sobą sposobem decydowania. Niektórzy zanim coś postanowią, wezmą pod uwagę wszystkie możliwe ewentualności, inni natomiast wybiorą drogę „na skróty” i będą mieć na względzie tylko małą część dostępnych informacji.

– Możemy kierować się wszystkimi przesłankami – tak nakazują normy racjonalności, albo wybierać na podstawie jednej, najlepszej lub najważniejszej dla nas. Jest to tzw. heurystyka „weź najlepszą wskazówkę” – „Take The Best”. Ta metoda często stosowana jest przez ludzi, kiedy nie mają czasu lub zasobów poznawczych na podjęcie decyzji – tłumaczy dr Wichary. Podkreśla, że zarówno jeden jak i drugi sposób zostawia różne „elektryczne ślady” w naszych mózgach.

Dzięki pomiarom aktywności mózgu wykonanym za pomocą elektroencefalografu (EEG), naukowcy z Uniwersytetu SWPS zbadali, w jaki sposób dokładnie przebiega mechanizm podejmowania decyzji. Niektóre sygnały EEG pokazują, jakim pobudzeniem mózg odpowiada na pojawiające się bodźce, czyli jak bardzo angażuje się w ich przetwarzanie. Takim znakiem jest tak zwany potencjał P3, który pojawia się w zapisie EEG po jednej trzeciej sekundy (około 300 milisekund) po prezentacji bodźca.

– Jeśli bodźcami są wskazówki służące nam do podjęcia decyzji, to możemy obserwować, jak intensywnie mózg kolejno przetwarza je przed ostatecznym postanowieniem o czymś. Na przykład jak silnie reaguje na pierwszą wskazówkę, a na kolejne już słabiej, czy może tak samo silnie reaguje na wszystkie kolejne wskazówki – mówi dr Wichary.

Badanie pokazało, że to jak często ktoś stosuje racjonalną lub heurystyczną strategię decyzyjną, wiąże się z charakterystyczną odpowiedzią mózgu na kolejne wskazówki – a dokładniej jest związane z amplitudą potencjału P3. U osób częściej podejmujących decyzje w oparciu o prostą heurystykę mózg reagował wyraźnie na pierwszą, najważniejszą wskazówkę i coraz słabiej na kolejne (których w sumie było sześć), natomiast u osób częściej podejmujących decyzję zgodnie z nakazami racjonalności, mózg reagował podobnie na kolejne wskazówki. Jak podkreśla dr Szymon Wichary, dobrze poznany mechanizm podejmowania decyzji sprawi, że będziemy mogli oddziaływać na niego, a w szczególności wpływać na częstsze podejmowanie racjonalnych wyborów. – Obecnie jest to możliwe przy pomocy znanych już metod, takich jak treningi poznawcze czy relaksacyjne oraz metody stymulacji – np. magnetycznej lub elektrycznej przezczaszkowej stymulacji mózgu – wskazuje naukowiec.

Wyniki badania mogą mieć również zastosowanie w neuromarketingu.

– Badanie aktywności mózgu przed podjęciem decyzji o zakupie może nam powiedzieć, na które aspekty produktu konsument zwraca uwagę i czy integruje wskazówki decyzyjne w jedną ogólną ocenę produktu, czy też może podejmuje decyzje w oparciu tylko o jedną wskazówkę – tłumaczy ekspert. Jak zaznacza, zaobserwowana w badaniu aktywność elektryczna mózgu sugeruje, że w przetwarzanie wskazówek decyzyjnych zaangażowane są, oprócz kory mózgowej, ewolucyjnie stare części mózgu, np. jądra pnia mózgu, będące źródłem neuroprzekaźników noradrenaliny i dopaminy.

Zbadanie tych głęboko położonych i bardzo małych struktur i ich związków z podejmowaniem decyzji będzie możliwe dzięki przyznanemu dr Wicharemu stypendium Marii Skłodowskiej-Curie w programie Horyzont 2020. Grant pozwoli na przeprowadzenie badań z użyciem najnowocześniejszego skanera fMRI o mocy 7 Tesli, na Uniwersytecie w Lejdzie w tamtejszym Leiden Institute for Brain and Cognition.

Badanie „Pobudzenie emocjonalne, pojemność pamięci krótkotrwałej i stosowanie strategii decyzyjnych: wskaźniki neurofizjologiczne jako wczesne predyktory decyzji” zrealizowano w roku 2013 na grupie dwudziestu jeden młodych dorosłych osób przy pomocy zadania komputerowego badającego podejmowanie decyzji, w trakcie którego dokonywano pomiaru EEG.

dr Szymon Wichary, psycholog, specjalista z zakresu neuroekonomii, prowadzi badania nad psychologicznymi i biologicznymi mechanizmami podejmowania decyzji

swps.pl Materiał prasowy

Artykuł zaczerpnięty ze strony http://www.medonet.pl/